مراحل گام به گام انحصار وراثت (مدارک، زمان و هزینه) در 1402

عموما وقتی که افراد، عزیزی را از دست می‌دهند ممکن است اطلاعات زیادی در مورد وصیت‌نامه و انحصار وراثت و مراحل کار و قوانین موجود، نداشته باشند و یا آمادگی و شرایط روحی برای مدیریت این امور محیا نباشد. در این میان اگر شما یکی از نزدیکان باشید حتی اگر در این امر ذینفع نیز نباشید، می‌توانید با داشتن اطلاعات مفید در این زمینه و دانستن مراحل گام به گام انحصار وراثت، همفکری و راهنمایی‌های خوبی به وراث ارائه دهید.

در چنین مواقعی لازم است که حتی اگر اطرافیان متوفی فعلا در صدد تقسیم اموال بجا مانده نباشند، اقدام به تهیه گواهی انحصار وراثت نموده و با طی روال قانونی مشخص نمایند که چه کسانی جزو وراث هستند.

اینکه آیا انحصار وراثت اجباری است یا خیر، پاسخ این است که بسته به شرایط و اموال و دارایی‌های متوفی دارد اگر متوفی اموالی برای تقسیم نداشته باشد و یا فقط یکنفر ورثه داشته باشد، هیچ الزامی نیست که انحصار وراثت انجام شود فقط برای گزارش به اداره‌ بیمه، انجام انحصار وراثت محدود کفایت می‌کند. اما درصورتی که متوفی اموالی برای تقسیم دارد و چند نفر نیز در این اموال سهیم هستند، داشتن گواهی انحصار وراثت نامحدود الزامی است.

مراحل گام به گام انحصار وراثت (مدارک ، زمان و هزینه)

نداشتن گواهی انحصار وراثت نه تنها امکان فروش اموال فرد متوفی را دچار مشکل می‌کند. بلکه هر یک از وراث لازم است برای برخورداری از سهم الارث خود و هر گونه اقدامات حقوقی، اداری، بانکی و ثبتی اقدام به تهیه این گواهی نماید. دانستن روال قانونی این کار و انجام مراحل گام به گام انحصار وراثت باعث می‌گردد که مسیر انحصار وراثت سریعتر و به درستی انجام شود. در ابتدا لازم است که بدانیم انحصار وراثت چیست و چه مراحل دارد و سپس به ذکر قوانین، هزینه ها و زمان انجام انحصار وراثت بپردازیم.

انحصار وراثت چیست

موضوع مهمی که پس از عزیمت یک متوفی در بین اطرافیان مطرح می‌شود، قضیه انحصار وراثت است. دریافت گواهی انحصار وراثت برای انجام کارهای قانونی تقسیم همه اموال فرد متوفی اعم از زمین، املاک تجاری و مسکونی و... ضروری است و مراحل و قوانینی دارد. این گواهی پس از طی مراحل گام به گام انحصار وراثت، از سوی شورای حل اختلاف آخرین محل سکونت متوفی صادر می‌شود. ضمنا نیاز است که مالیات بر ارث ملک، توسط وراث پرداخت شده و گواهی مالیات برارث ملک نیز اخذ گردد. سپس ورثه می‌توانند اقدام به تقسیم و فروش ملک نمایند.

انواع گواهی انحصار وراثت

بسته به میزان اموال متوفی، گواهی انحصار وراثت دو نوع می‌باشد:

• گواهی انحصار وراثت محدود
• گواهی انحصار وراثت نامحدود

اگر فرد متوفی اموالی داشته باشد، لازم است که وراث گواهی انحصار وراثت نامحدود اخذ کنند چراکه برای فروش اموال موروثی نیاز به گواهی انحصار وارثت نامحدود است. ولی اگر اموال متوفی کمتر از ۳۰ میلیون ریال باشد، صرفا اخذ گواهی انحصار وراثت محدود کفایت می‌کند.

دریافت گواهی انحصار وراثت محدود، طی یک هفته انجام پذیر است اما مدت زمان اخذ گواهی انحصار وراثت نامحدود بیشتر است. چون‌ که نیاز است تا یکسری مراحل گام به گام انحصار وراثت طی شود و پس از انتشار آگهی در روزنامه از وجود تمام وراث اطمینان حاصل شود و این خودش یک‌ ماه زمان می‌برد. هزینه دریافت این دو نوع گواهی یکسان است و از آنجایی که انتشار آگهی از سوی شورای حل اختلاف رسیدگی و انجام می‌گردد، هزینه‌ای برای وراث ندارد.

مراحل گام به گام انحصار وراثت

در بسیاری از موارد مشاهده شده که نزدیکان متوفی به دلیل عدم آمادگی روحی و بی اطلاعی از قوانین و اقدامات لازم برای انحصار وراثت نیاز به مشاوره و راهنمایی دارند و وجود یک چک لیست که شامل مراحل گام به گام انحصار وراثت باشد بسیار کمک کننده است. در این قسمت سعی داریم تمامی مراحل قانونی برای این کار را در یک‌ جا گردآوری نموده تا برای همیشه در دسترس‌تان باشد.

گام اول : تهیه مدارک لازم برای استشهادیه

برای انجام کارهای انحصار وراثت می‌توانید استشهاد محضری تهیه کنید بدین ترتیب که سه نفر در دفتر اسناد رسمی حضور داشته و با پر کردن فرم استشهادیه، اسامی ورثه متوفی را اعلام می‌نمایند و دفتر اسناد رسمی نیز امضای آنان را تایید می کند. یا یکی از وراث با در دست داشتن مدارک سایرین شامل اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی آنها و گواهی فوت متوفی به همراه سه نفر شاهد بصورت حضوری در شورای حل اختلاف مراجعه نموده و فرم مخصوصی را دریافت نموده پر می‌کند.

گام دوم: رفع نقص کردن مدارک و در صورت لزوم پیگیری استعلامات

گام سوم : ثبت دادخواست انحصار وراثت در دفتر خدمات قضایی توسط یکی از وراث

گفتیم که وراث با مراجعه به شعبه شورای حل اختلاف نزدیک به محل زندگی فرد متوفی می‌توانند برای اخذ گواهی انحصاروراثت اقدام نمایند. حال پس از مشخص شدن تمام وراث با ذکر نسبت‌شان می‌توان دادخواست را در دفتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت نمود.

گام چهارم : انتشار آگهی در روزنامه

برای صدور گواهی انحصار وراثت نامحدود درج آگهی در یکی از روزنامه‌های کثیرالانتشار الزامی می‌باشد.

گام پنجم : مراجعه به شعبه ارجاع شده شورای حل اختلاف

پس از اینکه مرجع قضایی در مرحله قبل مدارک را بررسی نمود و در روزنامه آگهی را منتشر نمود، پس از یک ماه از تاریخ انتشار، ادامه کار به عهده شورای حل اختلاف است که گواهی انحصار وراثت را صادر نماید.

مدارک لازم برای صدور گواهی انحصار وراثت

پس از طی مراحل گام به گام انحصار وراثت تا این مرحله باید مدارک لازم برای صدور گواهی جمع آوری گردد که این مدارک عبارتند از:

- گواهی فوت متوفی

- شناسنامه متوفی

- کپی برابر اصل شناسنامه وراث

- استشهادیه محضری

- کپی عقدنامه

- وصیت نامه شخص فوت شده

- گواهی اظهارنامه مالیاتی (برای متوفیان قبل از سال ۹۵) یا رسید پرداخت مالیات بر ارث

هزینه‌های لازم برای صدور گواهی انحصار وراثت

هزینه های دولتی برای صدور گواهی انحصار وراثت بستگی به تعداد وراث و مدارک و پیوستهای ارائه شده دارد و چیزی حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار تومان است. اما اگر انجام این کار بر عهده وکیل باشد، آخرین مبلغ مصوب سه میلیون وپانصد هزار تومان به اضافه ششصد هزار تومان برای تهیه استشهادیه می‌باشد. در ضمن از آنجایی‌ که هزینه انتشار آگهی بر عهده شورای حل اختلاف بوده و متقاضی چیزی از این بابت نمی‌پردازد، این هزینه برای دریافت گواهی انحصار وراثت محدود و نامحدود یکسان خواهد بود.

مدت زمان انجام انحصار وراثت پس از فوت متوفی

در حالت عادی پس از فوت متوفی محدوده زمانی خاصی برای انجام انحصار وراثت تعیین نشده است ولی در برخی شرایط ممکن است به تعویق انداختن این کار موجب بروز مشکلانی شود. مثلا در صورتیکه بیش از یک سال از فوت بگذرد، معافیت از مالیات بر ارث و هزینه‌های کفن و دفن، مهریه و سایر دیون، باطل می‌گردد. و یا با فوت یکی از وراث، به دلیل سهیم شدن افراد بیشتر در ارثیه، مشکلات پیچیده تر می‌شود. بنابراین توصیه می‌شود که هرچه سریعتر این کار انجام شود.

تا چند سال قبل، برای پرداخت مالیات بر ارث لازم بود که ورثه حداکثر تا شش ماه پس از فوت متوفی به اداره امور مالیات مراجعه و مالیات بر ارث را پرداخت نمایند در غیر اینصورت ده درصد جریمه در نظر گرفته می‌شد. اما از سال 95 ببعد پرداخت مالیات بر ارث برای ورثه برداشته شد. اما اظهارنامه مالیات بر ارث باید حداکثر تا یک سال بعد از فوت متوفی، به سازمان امور مالیاتی ارائه شود.

نکات مهم درباره انحصار وراثت

آیا اجباری برای دریافت گواهی انحصار وراثت وجود دارد

دریافت گواهی انحصار وراثت نامحدود، اجباری است زیرا زمانی که شخص متوفی اموالی از خود بجا گذاشته و تعدادی افراد در این اموال سهیم هستند، برای تقسیم ارثیه خود نیاز به این گواهی خواهند داشت. اما هنگامی که متوفی مالی بجا نگذاشته یا تعداد ورثه یکنفر باشد، نیازی به دریافت این گواهی نیست. گواهی انحصار وراثت محدود هم برای فقط برای اداره بیمه لازم می‌شود.

گواهی انحصار وراثت در کجا صادر می‌شود

پس از درخواست صدور گواهی انحصار وراثت، و ارائه مدارک قانونی و طی مراحل گام به گام انحصار وراثت، نهایتا این گواهی توسط شورای حل اختلاف اقامتگاه متوفی صادر می‌شود.

بعد از انحصار وراثت چه باید کرد

همانطور که در مراحل گام به گام انحصار وراثت گفتیم، پس از اخذ گواهی انحصار وراثت، باید اقدام به پرداخت مالیات بر ارث نمود. برای این منظور باید کلیه اموال و دارایی‌های متوفی در فرمی مخصوص تحت عنوان اظهارنامه مالیات بر ارث لیست شده و ارزش هر یک اموال در آن تاریخ به خصوص درج گردد و توسط کارشناس اداره امور مالیاتی حسابرسی شود. سپس مبلغ مالیات را پرداخت نموده و مفاصا حساب مالیات بر ارث دریافت گردد.

آیا راهی برای اعتراض به گواهی انحصار وراثت وجود دارد

زمانی که با وجود طی کردن تمامی مراحل گام به گام انحصار وراثت، باز هم اختلافاتی در بین وراث پیش بیاید، مثلا نام یکی از ورثه در گواهی ذکر نشود و یا یکی از وراث نسبت به سهم الارثی که برایش تعیین گردیده، معترض باشد، در اینگونه موارد امکان اعتراض برای افراد وجود دارد.

در صورت مفقود شدن گواهی انحصار وراثت چه باید کرد

در صورت مفقود شدن گواهی انحصار وراثت، چنانچه سالها گذشته باشد و یا از شماره پرونده نیز اطلاعی نداشته باشید، لازم است ابتدا به شورای مرکزی حل اختلاف یا شعبه صادر کننده مراجعه نموده درخواست صدور مجدد گواهی بنمایید. حتی هر یک از وراث نیز می‌توانند درخواست کپی برابر اصل گواهی را داشته باشند.

آیا دادن وکالت برای انجام انحصار وراثت امکان پذیر است

اعطای وکالت برای انجام امور انحصار وراثت فقط و فقط به یکی دیگر از وراث و یا به یک وکیل دادگستری امکان پذیر است و هیچگاه نمی‌توان برای این کار به اقوام و دوستان آشنایان وکالت داد. حتی اگر افراد با مراحل گام به گام انحصار وراثت آشنایی نداشته باشند و یا زمان کافی برای انجام امور در اختیارشان نباشد، می‌تواند یک نفر از وراث با داشتن وکالت از سایرین حاضر شود و یا حتی کل امور به وکیل سپرده شود.

جمع بندی و نتیجه گیری:

برای تقسیم ارث میان وراث متوفی، قبل از هر چیزی لازم است که مشخص شود چند نفر مستحق دریافت ارث می‌باشند. برای شروع کار لازم است که گواهی انحصار وراثت دریافت شود سپس اقدامات بعدی انجام شود. برای پیشبرد سریعتر کارها دانستن مراحل گام به گام انحصار وراثت بسیار مفید است که ما سعی نمودیم تمام نکات مهم در این زمینه را گردآوری نماییم.

گواهی انحصار وراثت دو نوع است محدود و نامحدود. اگر اموال بجا مانده از متوفی کمتر از سی میلیون ریال باشد، صدور گواهی محدود کفایت می‌کند ولی چنانچه دارایی در گذشته بیشتر از سی میلیون ریال باشد، لازم است که گواهی نامحدود صادر شود. لازم به ذکر است که هزینه دولتی برای صدور هر دو نوع گواهی یکسان است.

مراحل گام به گام انحصار وراثت بطور خلاصه بدین ترتیب است که در ابتدا پس از تهیه گواهی فوت، دادخواست انحصار وراثت در دفاتر خدمات قضایی به ثبت رسیده و پس از انتشار آگهی در روزنامه و مشخص شدن تعداد ورثه، این دادخواست به شورای حل اختلاف ارجاع داده می‌شود تا مورد رسیدگی قرار گرفته و در پایان گواهی انحصار وراثت صادر خواهد شد.